De illegaliteit

De LKP (landelijke knokploegen)

Na de april/mei staking in 1943 neemt het aantal onderduikers stevig toe. Dit leidt tot de oprichting van de landelijke knokploegen. De knokploegen krijgen als opdracht om de bonkaarten te verzorgen die nodig zijn om de onderduikers van voedsel te voorzien. De bonkaarten worden verkregen door overvallen op distributiekantoren. Ook bevolkingsregisters en arbeidsbureau's waar de registratie van de Arbeidseinsatz werd geregeld waren doelwitten van de L.K.P.. Later kwam daar ook de bevrijding van verzetsmensen bij en het liquideren van verraders die een gevaar vormden voor de illegaliteit. Dat laatste moest door de zware Duitse represailles goed overwogen worden gedaan. De knokploeg in Enschede werd eind februari 1944 opgericht. Directe aanleiding van de oprichting van de Enschedese KP is de overval van het distributiekantoor in Markelo door een groep van Trouw. De Trouwmedewerkers waren nauw verbonden met de L.O. omdat de Twentse LO eerst niet weet wat er met die buit is gedaan besluit men tot een nieuwe KP-ploeg. Leider van de groep was Johannes Ter Horst die later leider zou worden van de Twentse tak van de L.K.P.. Leden van de groep waren Geert Schoonman, Dries Nijenhuis, Piet Albers en Joop van Amerongen. Van Amerongen werd later vervangen door Harry Straathof. Het duurt enige tijd voordat de KP Enschede het vertrouwen krijgt van de Landelijke KP. De KP Enschede wist uiteindelijk diverse succesvolle acties uit te voeren, waaronder twee overvallen op het huis van bewaring in Arnhem daarbij werd de tweede keer aan 130 gevangen de mogelijkheid geboden om te vluchten. 54 van hen maakten daarvan gebruik. Bij die laatste overval werd samengewerkt met de KP Zenderen.
Op 22 september 1944 werd Johannes Ter Horst bij een Duitse controle neergeschoten nadat hij zelf een Duitse officier neer wist te schieten. Ter Horst was gewond en werd meegenomen door de S.D. Zijn arrestatie leidde tot andere arrestaties waarna de S.D. achter het hoofdkwartier van KP Zenderen kwam, de villa Liduina. Een overval verraste enkele KP-ers en de villa werd met de grond gelijk gemaakt.

Op aandringen vanuit Londen wordt de LKP samen met de RVV en OD gebundeld tot de Binnenlandse Strijdkrachten in de tweede helft van 1944. Onderling blijft dan nog steeds veel strijd. Veel KP-ers kunnen niet begrijpen dat er veel hoge functies naar OD-ers gaan die tijdens de bezetting weinig actief zijn geweest. De sabotage acties worden na het wegvallen van Johannes Ter Horst beperkt. De wapendroppings om de BS te bevoorraadden gaan wel door. Tussen de RVV en KP Twente loopt het vanaf het begin erg moeizaam.

 

De eerste negen dagen van 1944 wordt door de twentse knokploegen op verschillende plaatsen het treinverkeer naar Duitsland onmogelijk gemaakt. Het spoor wordt met derailleurs onderbroken. Deze acties hangen samen met de spoorwegstaking waartoe is opgeroepen door de regering in Londen. Naast de belemmeringen op het spoor worden ook wegen versperd en sluisdeuren vernield om ook het verkeer via het water te bemoeilijken.

De KP-ers waren hoofdzakelijk protestants. De overvallen op distributiekantoren deden zij dan ook met name in hun eigen gebied omdat daar de beste contacten waren.

<< Terug naar overzicht

Bronnen:

Enschede 1940-1945, T. Wiegman.
Twente 1940-1945, G.J. Klokhuis
De illegalen, Coen Hilbrink
De illegaliteit in Twente, drs. A.H. Bornebroek
Knokploegen, Coen Hilbrink
Twente 40-45, Jan Haverkate & Gerard Vaanholt
http://wwii-netherlands-escape-lines.com/dutch-helper-list/dutch-helpers-by-selected-cities-and-towns/enschede/ De Twentse Knokploegen 1943-1945, J.A.M.C. Hilbrink, Oldenzaal 1983