PAASEIEREN IN VRIJHEID

In Enschede werd gevochten, maar de geallieerden en B.S. Speelden het wel klaar

Zaterdag voor Pasen begon in Enschede de grote uittocht. Enorme colonnes Duitse soldaten sleepten zich voort over de Haaksbergerstraat in noordelijke richting. Te voet of met de gebruikelijke vervoermiddelen, waaronder zelfs autopeds gerekend moesten worden. "Es ist Schlusz" was het enige, wat deze ongedisciplineerde resten van een verslagen leger nog wisten. Een onberedeneerde drang tot zelfbehoud dreef hen tot deze moeizame toch. " Und wir fahren..." las men met krijt geschreven op een der boerenwagens. Waarheen....?

De Jabo's waren deze Zaterdag niet uit de lucht en deden hun werk goed. In Usselo, weren tientallen voertuigen in diggelen geschoten. Jammer dat hier vlak voor de bevrijding nog drie burgers de dood vonden.

Een laatste slag

Enschede betaalde deze laatste dag nog een zware tol voor zijn vrijheid. Voor ze vertrok sloeg de Duitse politie nog eenmaal toe en vermoorde in één woning zeven patriotten, onder wie een vrouw. Twee anderen vielen Zondagmorgen als slachtoffer voor hun verzetswerk.

De hele nacht had het gedonder van geschut geklonken en ieder ogenblik konden de eerste geallieerde tanks, die door ondernemende lieden al in Haaksbergen gemeld werden, verwacht worden. Inderdaad verschenen er Zondagmorgen enkele bij de haven, doch door het daar staande veldgeschut werd hun opmars gestuit en een der gevechtswagens viel aan het Duitse vuur ten offer. Maar de hoofdmacht naderde.

Over de Haaksbergerstraat rolde een onweerstaanbare tankcolonne in de richting van de stad. Motorrijders en bevoorradingswagens vergezelden de rijdende vestingen, waaruit de koppen staken van vastberaden, krachtige mannen, ernstig luisterend naar de aanwijzingen door de koptelefoons, of glunder lachende naar de vele honderden Enschedeers, die al spoedig de stad uitstroomden, het bevrijdingsleger tegemoet.

Welk een moment, deze eerste ontmoeting met de vrijheid! Wat al gevoelens bestormden ons, die vijf jaar lang het rood-wit-blauw, symbool van een onafhankelijk volk, hadden moeten verbergen. Nu kwamen ze voor de dag, de nationale vlaggen Ð aarzelend eerst, want de tanks hielden nog stil buiten de stand Ð maar de vreugde was te groot en het gevaar te lang gekend dan dat de voorzichtigheid nog betracht kon worden. Zuidwestellijk Enschede was spoedig een vlaggenzee.

"Veel genoegen"

Toen liet onze spreekwoordelijke nuchterheid sommigen niet in de steek. Er werd al gauw gesjouwd met de bomen waarmee de Duitsers voor hun aftocht de wegen hadden versperd. "Viel Vergnügen mit den Tommies!" had een lid van het Sprengkommando een boerenjongen toegevoegd. De wens werd prompt herhaald toen de man enige uren later Brits krijgsgevangene was.

Maar het Vergnügen zou eerst later komen. Deze Tommies zaten nog in de frontlinie en voor velen was dit de laatste vreugdedag van hun leven. Niet dat ze het in Enschede zwaar hebben gehad. Uit het stadscentrum waren onze "beschermers" eigener beweging weggetrokken en al in de ochtenduren van deze eerste Paasdag bezette mr. J.W.A. Van Tattum (daartoe reeds maanden tevoren aangewezen) met zijn staf het stadhuis, waar "burgemeester" W.R. Jager zich met zijn gezin vrijwillig gevangen gaf.
En zo wapperde hoog van de stadhuistoren opnieuw de driekleur, die daar ruim vijf jaar geleden in top was gegaan als een baken voor de R.A.F., een baken, dat eerst vele weken na de tiende Mei het veld had moeten ruimen. Nu kroonde het symbool van een vrij Nederland opnieuw ons bestuurscentrum. Wettig Nederlands gezag bestuurde onze stad. We lazen op de proclamatie die op de muren en schuttingen verschenen en waarin de allereerste maatregelen van de tijdelijke overheid waren opgesomd: 1. De dagbladpersen zijn in beslag genomen É

En nog was Enschede niet vrij, al arriveerde ook tegen half drie de Britse stadscommandant op het gemeentehuis. De B.S. die met blauwe overalls, tezamen met het khaki der bevrijders het straatbeeld beheersten, had nog een taak. Langs de Hogelandsingel verschanste een troep Duitsers, die over een tank beschikten, zich in de puinhopen van de huizen, die aan het bombardement van 10 October 1943 ten offer waren gevallen. Tot de avond van de eerste Paasdag woedde hier een fel gevecht tussen deze desperado's en een groep vastberaden mannen van het verzetsleger. Toen was ook hier het pleit beslecht en Enschede was vrij.

Wel hield nog een Duits kanon de gehele nacht de bewoners van het noordelijk stadsdeel wakker met zijn onheilspellend gierende granaten, die nog vrij aanzienlijke schade aanrichten. Wel duurde het nog twee dagen, eer de laatste Duitse verzetshaarden in de bossen rond de stad uitgeroeid waren, maar wij konden ons (binnen de vijf km-grens dan!) weer vrij bewegen, weer zelfstandig beslissen. Vrijwillig meldden zich nu Enschedese jongens voor militair graafwerk, dezelfde arbeid waartoe de Duitsers hen niet hadden kunnen dwingen... De tirannie was verdreven!

Ook Glanerbrug is die eerste Paasdag zonder moeilijkheden bevrijd. 's Avonds om enkele minuten voor zes trokken de Engelsen het grensdorp binnen. Gevochten werd er niet. Wel had men aan de Brug later op de avond nog te lijden van artilleriebeschieting, maar ook dat liep zonder ongelukken af. Nog dezelfde dag trok het zegenvierende pantserleger Gronau binnen. Ook in deze Duitse grensstad woeien de vlaggen, maar hier waren ze witgekleurd...

't was niet alles fraai

't Was niet alles fraai in onze bevrijdingsdagen. De bewoners van onzer grensplaatsen misdroegen zich bepaald door naar Gronau te gaan, daar de Duitsers als het ware te beledigen en te gaan plunderen. Er werd gauw een eind aan gemaakt. Misschien was dit optreden te begrijpen, na vijf jaren bezetting, maar 't was toch niet de houding van een vieren overwinnaar.
Inwoners van Overdinkel trokken met een N.S.B.-er aan een touw in optocht over de grens. 't Was niet mooi!

Uit: "De vrijheid herwonnen" een bijlage van Het vrije Volk van 30 maart 1946.

<< Terug naar bevrijding



MENU

HOME

Bommen op Enschede
Duitse bezetting
Illegaliteit / Verzet
Jodenvervolging
Luchtoorlog
De bevrijding
Oorlogsgraven
Monumenten
Herdenking/viering
Documentaire
Stolpersteine
Links
Contact
Digitaal Archief

Nieuws

Wilt u collectie Enschede in WO2 steunen? Dat kan: