LOCKDOWN LEESTIPS Boeken met betrekking op de Twense oorlogsgeschiedenis. Interessant om te lezen. Leuk om te geven deze feestdagen!

Een Amerikaanse bommenwerper stort aan de Bruggenmorsweg

Publicatiedatum: 30 januari 2014

30 januari 1944

Lloyd Gabriel

Op 30 januari stort B-17, een viermotorige Amerikaanse bommenwerper vlak bij de haven in Enschede neer aan de Bruggenmorsweg. Ongeveer op de plek waar zich nu de roeivereniging Euros bevindt. De bommenwerper was die dag op weg gegaan naar de vliegtuigfabriek in Brunswick, Duitsland. Het vliegtuig wordt in de buurt van het doel getroffen door luchtafweer. Op de terugweg moet de bemanning noodgedwongen het vliegtuig verlaten als deze hoogte blijft verliezen. Het vliegtuig stort om 13.15 lokale tijd neer.

Hieronder kunt u het verhaal lezen van Lloyd Miller Gabriel, geboren: 2 december 1921 in Roane, Navarro County, Texas. Zo'n vijfendertig mijl ten zuidoosten van Dallas. Lloyd was de buikschutter van deze bommenwerper.

Opgroeien tijdens de grote depressie

Lloyd weet al in zijn jeugd wat armoede is. Zijn ouders hebben een katoenplantage, maar door een verkeerde investering raken ze tijdens de grote depresssie alles kwijt en worden ze katoenplukkers op de plantage die ze tot die tijd zelf in eigendom hadden. Lloyd gaat werken op zijn dertiende en als de oorlog uitbreekt meldt hij zich aan voor het leger. Zijn broer zit dan al bij de luchtmacht en die overtuigd hem dat ook te gaan doen. Begin 1943 meldt hij zich voor de opleiding tot boordschutter om naar het front te kunnen. In oktober hoort hij dat hij naar Engeland gaat.

Aankomst in Engeland

Eenmaal in Engeland moet er tussen de schutters uit worden gemaakt wie welke positie neemt. Bijna niemand wil buikschutter worden en dus neemt Lloyd die positie maar, ook al is hij daar eigenlijk wat te groot voor. De buikschutter zit namelijk in een kleine ronde koepel die geheel rond kan draaien. Lloyd vliegt al zijn missies als buikschutter. In die tijd moest je vijfentwintig missies maken en dan kon mocht je weer naar huis gaan. Gemiddeld haalde iemand maar twaalf of dertien missies voordat hij werd neergeschoten.

Op 25 november 1943 maakt hij zijn eerste operationele vlucht. Veertig bommenwerpers van de 351ste Bomb Group, waar Gabriel ook onderdeel van uitmaakt bombarderen die dag het industriegebied bij Bremen.

De bemanning van de B-17 42-3509

Staande van links naar rechts: Dick Stewart-waist gunner, Henry L. James- upper turret gunner, Bill Delaney-radio operator, Earl Winburn—tail gunner, Emil Ambrose-waist gunner, Tex Gabriel-ball turret gunner.
Knielend van links naar rechts: Ist Lt Robertson-pilot, 2nd Lt Paul Robbins-co-pilot, Milton Kaplan-navigator, F/O Holmes—bombardier. (Ambrose is gemarkeerd met een kruisje op de foto).

De missie naar de kogellagerfabriek in Oschersleben

Lloyd vliegt zijn meest memorabele missie op 11 januari 1944 naar Oschersleben naar een kogellager fabriek. Het is een lange missie die negen uur duurt. Zo'n half uur voordat ze bij het doel zijn komen ze in een storm terecht. De bommenwerpers werden teruggeroepen, maar omdat ze al zo dicht bij het doel waren besloot de leider door te gaan. Er waren daarom geen jachtvliegtuigen om de bommenwerpers te beschermen. Er waren 300 bommenwerpers in de missie. De lucht was letterlijk vol met Duitse jachtvliegtuigen. Lloyd verschiet die dag alle munitie die hij bij zich heeft. Lloyd krijgt die dag credits voor twee neergeschoten jagers en nog twee waarvan het waarschijnlijk is dat hij die heeft neergeschoten. De Duiters vlogen met Messerschmitt Bf110 en de ME 210 die maar net sneller waren dan de B-17's. De verliezen waren erg hoog die dag. De 351e Bomb Group alleen verloor al elf of twaalf bommenwerpers van de zesendertig die op pad waren gegaan.

30 januari 1944 – Crash in Enschede

Lloyd Gabriel in zijn vliegenierspak

Dit is voor Gabriel zijn 15e missie. Het doel was opnieuw een kogellagerfabriek bij Brunswick. Gabriel vertelt: "We werden geraakt. We kregen een vrijwel directe inslag van een luchtdoelgranaat terwijl we boven het doel waren. We hadden toen net onze bommen laten vallen. Een van de motoren vatte vlam waardoor we op onze zij werden geworpen. Het vliegtuig werd letterlijk opgetild en stond als het ware op zijn vleugel. Toen vielen we terug en op dat moment viel die ene motor uit. Onze piloot, lieutenant Robertson was een geweldige piloot en hij kreeg het voor elkaar om het vuur te doven. Toen gingen we op de terugweg. We verloren geleidelijk hoogte. Het ging toen nog goed. Het lukte om terug te keren in de formatie. Eenmaal terug viel er nog een motor uit. Ook die vloog in brand. Deze keer was het een motor aan de andere kant. We konden niet meer in formatie blijven en vielen weg. Op vierduizend voet gaf onze piloot het bevel om het vliegtuig te verlaten. Er hing bewolking die dag dus je kon de grond niet zien. Als buikschutter had ik meer tijd nodig dan de anderen dus was ik de laatste. Ik vroeg de piloot hoe hoog we zaten en hij zei dat ik beter op kon schieten want we zaten al op 2.500 voet. Je hebt nog tien seconden op weg te komen. Dus ik maakte dat ik weg kwam. Toen ik uit het vliegtuig was gesprongen zat in in de laaghangende bewolking. Het enige waar ik op dat moment aan kon denken was dat ik bang was dat ik in de Zuiderzee terecht zou komen.

Parachutesprong

We hadden nauwelijks geoefend voor een parachutesprong dus op dat moment probeer je je zo goed mogelijk te herinneren wat je geleerd hebt. We hadden geleerd om zodra we het vliegtuig verlaatten ons op te rollen in de foetus houding en na tien seconden aan het koord te trekken om de parachute te openen. Dan duurt het een paar seconden voor dat de parachute open gaat, maar voor je gevoel duurt dat een eeuwigheid. We wisten dat als we op een gebouw of boom afdreven we aan de lijnen boven ons moesten trekken om de richting te bepalen. Toen ik uit de wolken kwam zat ik op ongeveer 750 voet. Ik zag een Nederlands plattelandshuis vlak onder mij en dacht “oh oh, die ga ik raken.” Dus ik trek aan het koord om van richting te veranderen. Maar terwijl ik dat doe begin ik zo te slingeren dat ik dacht dat de hele parachute in zou storten dus ik liet hem weer los en liet het verder op zijn beloop. Ik slingerde nog steeds hard toen ik de grond raakte. Ik kwam behoorlijk hard op de grond terecht en brak daarbij mijn rechtervoet terwijl ik mijn linkervoet verstuikte. De grond was bevroren. Al snel verschenen er Nederlanders die mijn parachute voor mij opraakten. Ze vroegen mij door erop te wijzen of ik die parachute nog nodig had en ik gaf ze aan dat ze die mochten hebben.

Op de vlucht

Een van de mannen kwam naar me toe en gaf me een kop hete vloeistof. Ik weet niet precies wat het moest zijn, wellicht koffie, maar goed het was warm. De man kon een paar woorden Engels. Ik vroeg hem waar we waren en hij zei “Duitsers” en wees in een richting. Ik vroeg waar er bossen waren en hij wees me de richting. Ik ben vervolgens die kant op gestrompeld. Na een half uurtje hoorde ik iemand halt roepen. Ik keek om en zag Duits Luftwaffe personeel met geweren. Zij namen me gevangen en ik werd meegenomen naar de vliegbasis. Het was een Duitse vliegbasis voor nachtjagers (vliegveld Twente).

Staff Sergeant Emil Ambrose

Staff Sergeant Emil Ambrose

We hadden een bemanningslid, Emile Ambrose die het niet heeft overleefd. We weten niet precies wat er met hem is gebeurd, maar waarschijnlijk is zijn parachute niet goed open gegaan en is hij zo te pletter gevallen. Hij is niet meteen dood gegaan bij de sprong. Hij was zwaar gewond en dat moet echt verschrikkelijk pijn hebben gedaan. Hij is een dag later in het ziekenhuis in Enschede gestorven."

Krijgsgevangene

Gabriel komt via diverse tussenstops uitendelijk in een van de grote krijgsgevangenenkampen in het Oosten terrecht. Salag luft 6. Onderweg tijdens de nacht in Berlijn maakt hij mee hoe het is om een bombardement te doorstaan. De trein wordt afgesloten en blijft staan met de geallieerde gevangenen er nog in. De Duitse bewakers zoeken dekking en komen pas in de ochtend weer terug.

Krijgsgevangenenkamp Stalag Luft 6.

In februari komt de trein aan in Stalag Luft 6. Het kamp lag bij het plaatsje Heydekrug dat tegenwoordig Lithouwen is. Het kamp werd al vroeg in de oorlog ingericht en sommige Britten zaten er al vier jaar gevangen. Lloyd gaat onderdeel uitmaken van de ontsnappingscommissie. De gevangenen kregen via het Rode Kruis voedselpakketten. In die pakketten zat bijvoorbeeld chocola en sigaretten en dat gaf de mogelijkheid om met Duitse bewakers te onderhandelen over informatie of andere zaken. Een handige gevangene wist van diverse binnengesmokkelde onderdelen een radio te fabriceren. De Duitsers hadden een vermoeden dat de radio aanwezig was, maar konden deze ondanks diverse pogingen niet ontdekken in het kamp.

Het kamp wordt opgebroken

Lloyd Gabriel in Dress uniform

In juni 1944 waren de kanonnen van de Russische opmars al in het kamp te horen. Vlak na de 4e Juli, een Amerikaanse feestdag, kregen de gevangenen te horen dat ze het kamp de volgende dag gingen opbreken. Er zaten op dat moment zo'n 9.000 geallieerde krijgsgevangenen in het kamp. De 2.500 Amerikanen worden in de zeehaven Memel in Litouwen ingescheept. In de chaos bij het aan boord gaan verliest Gabriel zijn persoonlijke spullen. Na drie dagen zonder eten en nauwelijks drinken komen ze aan in Settin, Duitsland. Ze worden twee aan twee met de handen aan elkaar gebonden. Vervolgens worden ze door jonge jongens van de Duitse kriegsmarine opgejaagd met bajonetten en honden. De mannen worden op die manier zo'n vijf kilometer rennend voortgedreven naar het kamp Stalag Luft 4. De sfeer in dat kamp is een stuk harder dan in het eerste kamp. Gabriel vind een baantje bij het uitdelen van de Rode kruispakketten in het kamp.

De lange mars

Ze blijven in het kamp totdat ze in januari 1945 ook hier weg moeten om opnieuw weg te vluchten voor de Russische opmars. Van de 10.000 man die dan in het kamp zitten zijn er 6.000 fit genoeg om op mars te gaan. Het is die winter in 1945 bitter koud. Ze moeten buiten in de regen op de bevroren grond slapen. De mannen kruipen in groepjes van vijf tegen elkaar aan en roteren door de nacht om een beetje warm te blijven. De mars duurt in totaal 78 dagen. In die tijd wordt bijna 1.000 kilometer afgelegd. Het is een verschrikkelijke tocht. Zijn tenen bevriezen door het lopen in het koude water en hij raakt aan de diarree. Veel mannen kunnen door bevroren voeten niet verder tijdens de mars en verschillende van hen worden door SS soldaten doodgeschoten als ze niet verder kunnen. Toch realiseert Gabriel zich dat er grote groepen waren die het nog veel slechter hadden. Tijdens de mars komen ze ook door een krijgsgevangenenkamp waar Russische en Poolse soldaten zitten. Een van de Polen spreekt Engels en wil dat ze de barakken met eigen ogen zien om er na de oorlog over te getuigen. Die Russische gevangenen zijn in een enorm slechte staat. De stank in de barakken is zo erg dat de Amerikanen het niet volhouden er lang naar binnen te gaan. Op 26 April komt Gabriel met zijn groep aan de Westkant van de Elbe aan in de Amerikaanse linies en is hij bevrijdt. Gabriel is 1.80 en woog toen hij op 30 januari 1944 boven Enschede uit het vliegtuig sprong zo'n 72 kilo. Als hij in april 1945 in de Amerikaanse linies aankomt weegt hij nog maar 41 kilo. Komt in het Amerikaanse kamp keuken waar hij twee pannenkoeken en een stuk spek eet. Het smaakt hem heerlijk maar hij moet er direct van overgeven. Zijn maag is het niet meer gewend.

Weer thuis

Gabriel wordt in mei 1945 teruggevlogen naar Engeland en is in augustus weer terug in de verenigde staten hij moet dan vanwege de gevolgen van de ondervoeding en de diaree nog tot november in het ziekenhuis blijven. Hij houdt nog jarenlang nachtmerries over aan zijn ervaringen als een krijgsgevangene. Ook het schuldgevoel waarom hij zelf de oorlog wel overleeft maar bijvoorbeeld zijn mede bemanningslid Emil Ambrose niet is iets wat aan hem blijft knagen.
Hij is na de oorlog jaren lang docent op de Central Washington University en ook is hij een tijd lang voorzitter van het Washington departement van de ex-krijgsgevangenenvereniging.
Gabriel trouwt in 1953 en leeft nu op 92 jarige leeftijd samen met zijn vrouw in Florida.

Bronnen:
Dit artikel is geschreven met dank aan de Universiteit van Florida, Lloyd Gabriel en de familie van Staff Sergeant Emil Ambrose.

Heeft u herinneringen aan het neerkomen van deze bommenwerper of aan een van de bemanningsleden. Of heeft u wellicht nog foto's van de neergekomen bommenwerper? Ik hoor graag van u!

<< Terug naar Luchtoorlog