Dagen die men nooit vergeet

Herinneringen aan Enschede's bevrijding

Zondag 1 april 1945. - In de verte klinkt het gebulder van vrij zwaar geschut. De lucht trilt van een dof gerommel: daar wordt iets opgeblazen blijkbaar. Schichtig kijkt men elkaar aan en er is een door niemand uitgesproken, maar ook door niemand verkeerd begrepen vraag in ieders ogen: "Zouden ze komen...?"
Sommigen geloven dat de haveninstallaties worden opgeblazen, anderen menen dat 't het Wehrmachtslager in de fabriek "Richtersbleek" moet zijn dat de lucht in vliegt.
Omzichtig kijkt men om zich heen. Een vreemde beklemming houdt ieder gevangen. Plotseling komen er jubelend en juichend een paar jongens uit de richting van het Volkspark aangerend. "Wie hebt de Tommies al séén", roepen ze opgewonden tegen ieder die 't wil horen, "ze stoat al mit de tènks bie 'n haven..."
Eensklaps is de stad in rep en roer. De Tommies...
Door de Emmastraat schuifelt een gebroken figuur: 't is Mensink, de beruchte S.D.er, waar men jarenlang voor heeft gesidderd. Hij loopt als een verloren man in de richting van de binnenstad. Nog wordt hij niet lastig gevallen maar men durft hem nu openlijk zijn minachting te toonen. Steeds vrijmoediger wordt de bevolking. Aanvankelijk nog met een zekere beklemming maar steeds driester begint men de "Duitsche villa's" te plunderen. 't Is niet goed, natuurlijk niet, maar 't is te begrijpen en de bevolking heeft honger en daar is het voedsel dat van ons werd gestolen...
't Loopt tegen elven als de laatste resten van het leger dat op den morgen van dien tienden Mei zoo Siegesbewust hier binnen was gevallen, gebroken en totaal gedemoraliseerd wegtrekt. Men hoort wat commando's maar ze klinken niet overtuigd meer. De oogen vonkelen nog, maar 't is nu van angst. Sommigen loopen, anderen zitten op een boerenkar, enkelen ijden op een gestolen fiets, de roemloze aftocht...

Ze zijn er!

Zelfs aan eten wordt nauwelijks gedacht. Tegn een uur of drie gaat de mare als een loopend vuurtje door de stad: "De Tommies!" Ze liggen in stelling bij 't slachthuis".
Schuchter zijn de mensen eerst, als ze die vreemde uniformen zien. Er wordt wat gejuicht, de jeugd dringt naar voren en de Tommies glimlachen. Eén steekt een sigaret op, houdt 't doosje uitnodigend voor zich. In no time is het leeg. Dan dringen ook de ouderen op. Virginiageur hangt als wierookdamp om het slachthuis.
Dan beginnen ze te vragen: "German soldiers?"
"Wâ zegge now...?"
"No sir... no mor German soldiers at all..."
Weer lachten ze breed en geruststellend.
Tegen vier uur verschijnende eerste jongens in hun blauwe overalls met den "Oranje" band om den arm op straat.
Even later weet iemand: Er komen Engelschen over den Parkweg. Van den Strootsweg komen ze aangerold, de tanks en ze gaan dan den Tubantiasingel op onder steeds enthousiaster gejubel van de toeschouwers die van ontroering soms nauwelijks spreken kunnen. Tranen rollen over veler wangen maar men schaamt er zich niet voor. De Tommies lachen en ze maken met hun rechterhand het V teken: Victory...Vrijheid...
Op het Hoogeland wordt nog gevochten, maar het Zuid-Westelijk deel van de stad is nu bevrijd. Zoo valt de avond. Op straat begeven mag men zich niet, want er kan nog van alles gebeuren. Enschede ligt in de frontlinie...

Een angstige nacht.

Aan den Zuid-West rand van de stad komt de Geallieerde artillerie in stelling. Een paar uur lang heeft men als in een roes geleefd, maar nu komt de werkelijkheid ruw de feeststemming verstoren. Onophoudelijk klinkt het "dzzjie-ie-iep...boem" van de granaten die over de stad heen afgevuurd worden. In de omgeving van de Hyacinthstraat wordt in dezen laatste nacht nog een aantal huizen vrij ernstig beschadigd. Maar eindelijk keert de rust weldadig weer. Jubelend valt het eerste morgenlicht over de slapende stad.

Maandag 2 April

Al heel vroeg in den morgen is er een uitbundige feeststemming. De vlaggen hangen uit en de bevolking die veel vroeger dan gewoonlijk uit de veeren is heeft zich getooid met plotseling overal weer opgedoken oranje en rood-wit-blauw.
Motoren razen langs de straten, maar het zijn nu onze N.B.S.-ers die ze berijden. Een groote groep Duitsche krijgsgevangenen marcheert voorbij het stadshuis. Ze kijken verslagen en hun fierheid is weg: als honden die slaag kregen sjokken ze verder. Enschedesche politie loopt er naast en een Enschedesche agent geeft nu de commando's...
Overal in de stad is 't een blij herkennen van vrienden die elkaar maanden, soms jaren, niet zagen. Er komen weer enkele Joden op straat, bleek van de jarenlange ontbering. Eerbiedig kijkt men toe.

Razzia's...

Dan komt de N.B.S. In actie: de ondergrondsche periode is voorbij, nu rest slechts het presenteeren van de rekening aan hun die met den vijand heulden. Bij tientallen wordt ze opgespoord en voorlopig in 't Slachthuis ingesloten. Het publiek joelt en lacht bij iederen nieuwen "oude bekende" van de S.D. Of van "de" Partij.
De N.B.S. Breidt zich uit. Vrijwilligers melden zich. Grappige toneelspelletjes spelen zich daarbij soms af. Een jongeman komt zich melden bij het Stafkwartier van de B.S. In de Klanderij. Hij wil met alle geweld de B.S. Behulpzaam zijn. 's Middags zat de N.B.S.-er in spé achter slot en grendel op 't slachthuis: 't bleek een gevaarlijke S.S.-er te zijn...
Steeds drukker wordt het in de stad. Lange colonnes tanks en allerhande zwaar oorlogsmateriaal rolt denderend door de straten en de bevolking wordt het juichen niet moe. Nu is er geen gevaar meer te duchten, de hoofdmacht heeft de stad hecht in handen.

ENSCHEDE IS VRIJ!

Joh. G. C. K.

Artikel uit Vrije Twentsche Courant, Een uitgave van de Stichting "Het Parool" van maandag 1 April 1946

<< Terug naar bevrijding



MENU

HOME

Bommen op Enschede
Duitse bezetting
Illegaliteit / Verzet
Jodenvervolging
Luchtoorlog
De bevrijding
Oorlogsgraven
Monumenten
Herdenking/viering
Documentaire
Stolpersteine
Links
Contact
Digitaal Archief

Nieuws

Wilt u collectie Enschede in WO2 steunen? Dat kan: